اطلاع رسانی الکترونیک ، از ادعا تا واقعیت

کاربردهای ICT در اطلاع رسانی را می توان در دو زمینه گروه بررسی نمود:

- بهبود بخشیدن و افزایش کارایی روشهای سنتی و کلاسیک اطلاع رسانی: در این گروه از کاربرد ها، هدف آن است که از ICT به شکلی استفاده کنیم که بدون تغییر در شیوه انتقال اطلاعات، فرآیند انجام امور را تسهیل کنیم. برای مثال اگر هدف آن است که از طریق بروشور یا نشریه اطلاعات منتشر شود، ماهیت نشریه یا بروشور کاغذی تغییر نمی کند بلکه نرم افزار ها و سخت افزارهایی طراحی شده اند که به تهیه و انتشار این نشریات کمک می کنند. یا اگر قرار است از طریق همایش یا نمایشگاهی اطلاع رسانی صورت گیرد از کاربردهای فنآوری اطلاعات در جهت بهبود برنامه ریزی و تسهیل اجرای آن همایش استفاده می شود.
-استفاده از کانالهالی اطلاع رسانی الکترونیک برای اطلاع رسانی: در این گروه، خود کانالهای الکترونیک، ابزاری می شوند برای انتقال اطلاعات به جامعه هدف آن. برای مثال وقتی تلفن همگانی شد، اطلاع رسانی از طریق تلفن هم رونق گرفت (مراکز تلفن و یا تلفن گویا) ، وقتی اینترنت رایج شد، ایجاد یک وب سایت و یا وبلاگ کمک می کرد بخشی از افراد مخاطب را از این طریق مطلع نمود، وقتی هم که موبایل و SMS آمد، سرویسهای ارسال پیام کوتاه روی موبایل مشترکین رایج شد، نرم افزارهای چند رسانه ای، وب کیوسک ها و به عبارتی کیوسک های اطلاع رسانی ، بهره گیری از شبکه های بی سیم برای ارسال اطلاعات روی گوشی های موبایل و یک کامپیوترهای کوچک، ارسال پیام های تبلیغی و یا اطلاع رسانی از طریق پست الکترونیک، MMS ، پادکستینگ، ویدئو کنفرانس، رادیو و تلویزیون اینترنتی و .. . از این جمله اند.

اما در ایران وضعیت چگونه است؟

در کشور به دلیل آنکه ما وارد کننده تکنولوژی هستیم معمولا قبل از اینکه فرهنگ استفاده از یک ابزار نهادینه شود، آن ابزار مورد استفاده قرار می گیرد. برای مثال با وجودیکه همیشه سرویسهای ارسال متن کوتاه (برای مثال روی پیجر ها) پیش از موبایل و ارتباط صوتی مطرح شده بود، اما در ایران SMS بعد از ارتباطات صوتی آمد و چنان همه گیر شد که مخابرات از این طریق درآمد زایی خوبی برای خودش ایجاد کرده است و برنامه های تلویزیونی بر سر تعداد SMS دریافتی مسابقه می گذارند. یا هنوز از وب سایت به آن شکل جدی که سالهاست در دنیا استفاده می شود بهره برداری نمی کنیم، بیشتر یک بروشور ایستا است که فقط از طریق وب عرضه شده است و گاهی اطلاعات از رده خارج در آن است.
این مشکل باعث می شود اطلاع رسانی ما نیز با مشکل مواجه باشد. نهاد های تبلیغاتی و یا روابط عمومی ها، همه به جای آنکه به صورت هوشمندانه و هدفمند از ابزارهای اطلاع رسانی الکترونیک (چه برای افزایش کارایی و چه برای بهبود اثر بخشی) بیشتر به شکل نمادین استفاده می کنند. اینکه فقط وب سایتی داشته باشند راضیشان می کند، اینکه فقط یک شماره تلفن گویا و یا یک شماره پیامگیر SMS داشته باشند برایشان کافی است و حداکثر چند ماه استفاده مفید می شود، بیشتر شبیه بچه هایی شده ایم که اسباب بازی جدید بیشتر از یک هفته راضی مان نمی کند و باید زود عوضش کنیم و یک چیز جدید تر بگیریم، بدون آنکه از قبلی خوب استفاده کرده باشیم.
مساله بعدی که در زمینه اطلاع رسانی در کشور با آن مواجه هستیم، ایستا بودن و غیر فعال بودن آن است. بدین معنی که حتی اگر اطلاعات به خوبی جمع آوری شوند و نسخه های الکترونیک آنها هم تهیه شوند، منتظر می مانیم مخاطب به ما مراجعه کند تا آن را به وی انتقال دهیم، برای مثال تلفن گویا، وب سایت و یا وبلاگ باید منتظر مخاطب بمانند. برایمان مهم نیست شماره تلفن گویا و یا پیام کوتاه خودمان را اعلام کنیم، مهم نیست فرآیند بهبود رتبه سایت در موتور های جستجو (SEO)را انجام دهیم، مهم نیست در فهرستهای مختلف وب سایت و یا وبلاگمان را درج کنیم و .. ..
حتی اگر همه اینکار ها هم انجام شود کافی نیست، برخی موارد باید خود سراغ مخاطب رفت و به صورت هدفند اطلاعاتی که حدس می زنیم مورد نیازش است را به وی بدهیم. از این تکنیک شاید در تبلیغات تجاری استفاده شده باشد اما روابط عمومی ها و سازمانهای خصوصی و یا دولتی ما هنوز از کاربردهای آن غافلند. اطلاع رسانی فعال را چه می دانم؟ آنکه مخاطب شناسی را انجام دهیم و برای هر مخاطب، پیام خاص خود را بفرستیم، برای مثال بازاریابی از طریق ایمیل، ارسال پیام های کوتاه ، یا فاکس و نامه پارامتریک برای مخاطب (به شکلی که برای هر مخاطب پیام خاص خودش تولید و برایش ارسال شود) ، ارسال پست مستقیم (Direct Mail) و .. .. . از جمله مکانیسم های اطلاع رسانی الکترونیک پویا است.
مساله دیگر در اطلاع رسانی داخلی عدم وجود یک روند ثابت است. برای مثال در یک دوره زمانی اطلاع رسانی به خوبی صورت می گیرد اما این امر تداوم و یک برنامه ریزی درست ندارد، مشخص است که باید در بازه های زمانی مختلف، اطلاع رسانی برای مخاطب صورت گیرد تا سطح آگاهی وی را در یک سطح خوبی نگه داریم. چاپ یک بروشور و ارسال یکباره کافی نیست،باید پیگیری کرد و ارتباط را با مخاطب حفظ کرد.
خلاصه آنکه اطلاع رسانی در یک نگرش عام و اطلاع رسانی الکترنیک در یک نگرش جدی تر هنوز در کشور ما در سطح یک "ادعا" مطرح است و عمق لازم را ندارد.
امیدوارم با تغییر نگرشی که در سطح روابط عمومی های کشور درجریان است، اهمیت اطلاع رسانی دیافت شود و راهکار مناسبی برای آن ایجاد شود.
همین!