از پول الکترونیکی تا پرداخت دیجیتالی

ناگفته پیداست که در تمام مباحث مالی چه خرد و چه کلان، امنیت یکی از اصلی ترین موضوعات است که ریشه های تاریخی هم دارد و بازمی گردد به تاریخ نگاه بانی و خزانه داری. در بانکداری و تعاملات مالی نوین نیز امنیت به دلیل پیشرفته شدن سودجویان اهمیت بیشتری پیدا کرده است. امنیت در نظام پرداخت های الکترونیکی در 3 بخش قابل بررسی است. یعنی امنیت سراسری، امنیت تراکنش و امنیت قانونی. امنیت سراسری سیستم به زیر ساخت های فنی و محتوایی برمی گردد که در آن کل سیستم برای زمان پرداخت و نیز نگه داری اطلاعات پرداخت کسب آمادگی می کند. امنیت تراکنش ها نیز مجموعه ای از فرایندهای تعریف شده در زیرساخت های الکترونیکی است که کمک می کند یک تراکنش (انتقال اطلاعات و دریافت پاسخ) با امنیت انجام شود. این مرحله علاوه بر این ها دارای ویژگی های دیگری نیز باید باشد، مانند در دسترس بودن رویه پرداخت، انجام کامل و صحیح عملیات پرداخت و وجود مکانیزم هایی برای جلوگیری از هرگونه اختلال در جامعیت و صحت داده ها از قبیل محافظت در برابر از دست رفتن غیرمجاز سرمایه. مجموعه این موارد باید برای یک تراکنش وجود داشته باشد. اما در مورد امنیت قانونی این موضوع، قانون گذار باید قوانین بازدارنده ای برای کاهش تخلفات و قوانین کیفری برای پیگیری تخلفات وضع کند وعلاوه بر این، مجریان یعنی متولیان نظام پرداخت ها باید قوانین را برای افزایش کیفیت این خدمات در نظر داشته باشند تا مشتریان به سمت این سامانه ها گرایش یابند. فرایند پرداخت باید در یک چارچوب قانونی انجام شود و مواردی مانند انکار پرداخت وجه یا نسبت دادن پرداخت به شخص دیگری نباید امکان پذیر باشد. یکی دیگر از اصلی ترین موارد در بانکداری نوین موضوع محرمانگی است. بر این اساس، اطلاعات مالی فرد باید بر اساس قوانین و چارچوب هایی محافظت شود که در آن فرد حق انتخاب نحوه انتشار اطلاعات را داشته باشد. برای مثال، در کشور آلمان، تصمیم گیری در مورد داده های شخصی کاملا بر عهده خود شخص است که آیا داده های شخصی او در دسترس دیگران قرار گیرد یا خیر یا حتی برای چه کسانی در دسترس باشد و چه کسانی به داده های شخصی او دسترسی نداشته باشند. در این میان، خطراتی مانند نفوذ و تخریب اطلاعات توسط سودجویان، اصلی ترین تهدید در این شاخه به شمار می آید. اما 2 موضوع دیگر نیز در سامانه های پرداخت با وجود اجباری نبودن نقشی حیاتی دارند. تجربه تلخ در دسترس نبودن خدمات خودپردازها و اشتباهات مکرر برخی سیستم ها باعث پس رفتن مشتریان در سیستم های پرداخت الکترونیک می شود. در دسترس بودن1 و قابلیت استفاده و اطمینان2 از دیگر ملزومات یک نظام الکترونیک است.

دسته بندی کلی

سیستم های پرداخت 2 شکل کلی دارند، آنلاین و آفلاین. در روش آنلاین تمام عناصر یک مبادله در یک زمان، تحت یک شبکه واحد با هم ارتباط دارند ولی در حالت آفلاین همزمانی حضور افراد لازم نیست. برای روشن تر شدن معنای این 2 مفهوم، به این 2 نمونه توجه کنید: یک بسته امانتی را فرض کنید که یک پیک برای شما می آورد و شما از مرحله ارسال بسته تا زمان رسیدن آن با ارسال کننده دائم در تماس هستید. در حالت دوم، ارسال کننده بسته آن را نزد شخص سوم امانت می گذارد و شما پس از مدتی برای دریافت آن اقدام می کنید؛ نمونه اول به نوعی یک مبادله آنلاین و نمونه دوم یک مبادله آفلاین را تداعی می کند (البته این مثال تنها برای تداعی این موضوع بود و موضوع آنلاین بودن پیچیدگی های دیگری نیز دارد( در یکی از رایج ترین روش های پرداخت آنلاین، شخص ثالث باید ناظر بر این مبادله باشد ولی در نوع آفلاین پرداخت، به دلیل داشتن فرصت کافی برای احراز هویت 2 طرف، الزامی برای حضور همزمان یک ناظر نیست. این سیستم ها از نظر زمان پرداخت دارای 3ترکیب هستند:

• سیستم پیش پرداخت3 (مانند کارت عابر بانک های معمولی(
• سیستم پرداخت در لحظه4 مانند خریدهای آنلاین اینترنتی و امثال آن
• سیستم پس پرداخت5 مانند کارت های اعتباری

در سیستم های پیش پرداخت، سرمایه مورد نظر برای انتقال از قبل در سیستم انتقال (مانند بانک) ذخیره شده، هنگام انتقال تنها به اندازه درخواست از مقدار آن کاسته می شود. در سیستم های پرداخت درلحظه، مبلغ همان موقع انتقال به حساب واسط یا سیستم انتقال داده می شود (مانند پرداخت های معمولی برای خرید های روزانه. ) در سیستم های پس پرداخت، هزینه یا سرمایه بعد از معامله و در زمانی بعد از حال حاضر پرداخت می شود (مانند کارت های اعتباری( سیستم های پرداخت از نظر نوع پرداخت نیز چند حالت دارند، مانند سیستم های پرداخت زیر 1دلار، سیستم های پرداخت زیر 10دلار و سیستم های پرداخت انبوه. در کل، شیوه هایی مانند کارت های بانکی اعتباری و کارت بانک ها، شکل الکترونیکی روزهای قدیمی هستند، اما در عین حال روش های بسیاری وجود دارد که بر اساس دانش دیجیتال بنا نهاده شده است. تمام این سیستم ها در هر شکل دارای یک وجه اشتراک هستند؛ یعنی پول الکترونیکی .

کلام آخر

سیستم های پرداخت الکترونیکی متنوع اند و هر کدام با ویژگی های خاص و با هدف استفاده در شرایط خاص طراحی شده اند. میزان رواج و استقبال از این سیستم ها به ضریب امنیتی، دقت و میزان اعتماد، سرعت آن ها در انجام امورمالی و سهولت استفاده از آن ها بستگی دارد. ایجاد و گسترش سیستم های پرداخت در کشور وجود بستر مناسب ارتباطی و توسعه عمومی استفاده از سیستم های پرداخت الکترونیکی و هماهنگی دقیق موسسات مالی و بانک ها و فرهنگ سازی در این زمینه و از همه مهم تر راه اندازی زیرساخت های کلید عمومی (PKI) و مراکز اعتماد (CA) در کشور برای ایجاد گواهی های الکترونیکی اهمیت خاصی دارد. در آخر، باید یاد آور شد که راه اندازی سیستم های پرداخت کارآمد نیاز مند مدیریتی قدرتمند در عرصه مدیریت نظام پرداخت هاست که باید در هر کشور احیا و قدرتمند شود، اما برای به روز بودن، هیچ کس نمی تواند ما را بهتر از خود ما یاری کند. در جامعه نوین و الکترونیکی، ابزارها تا حد دست بند و گوشی تلفن همراه به ما نزدیک می شوند، اما تا ما نخواهیم، مورد استفاده قرار نخواهند گرفت.