برنامه ریزی منابع سازمان یا ERP
در بازارهای رقابت جهانی ، سازمانها به یافتن راه حل های کسب و کاری بهتر با ساختارهای انعطاف پذیر و قابل اطمینان تر نیاز دارند. بسیاری از زیرساختارهای سازمانی و تشکیلاتی توسط سیستم های اطلاعاتی (که فرایندهای کاری را بطور مستقیم و یا غیر مستقیم در جهت رشد و ابقاء سازمان پشتیبانی می کنند) توانمندتر شده اند. با اداره مؤثرتر این فرایندها مزایای رقابتی می توانند از طریق کاهش هزینه ، افزایش تولید و بهبود سرویس دهی مشتریان حاصل شوند. در دو دهه گذشته گرایش خاصی به راه حلی متمرکز که فرایندهای کاری را بهبود می دهند ایجاد شده است. این راه حل عبارت است از :
برنامه ریزی منابع سازمان یا Enterprise Resource Planning - ERP
سیستمهای ERP حول تفکر برنامه های کاربردی پیش ساخته تکامل یافته اند. فروشندگان ، برنامه های کاربردی را برای هر بخش خاصی از صنایع تولید کرده و سازمانها ، برنامه های کاربردی را مطابق با نیازهایشان خریداری می کنند. در این برنامه های کاربردی مدلهای گردش کار جاسازی شده اند. همچنین برنامه های کاربردی آماده به منظور برخی انعطاف پذیری ها در پیکر بندی و شکل دهی فرایندهای کاری ، مورد استفاده قرار میگیرند. هر یک از برنامه های کاربردی در بردارنده داده ها و اطلاعاتی می باشند که بواسطه این اطلاعات فرایندهای سازمانی را کنترل می نمایند. به منظور بایگانی بهتر و متناسب تر، سازمان های اجرایی اغلب به برنامه های کاربردی نیاز دارند تا به وسیله تنظیم و به کارگذاری هزاران پارامتر متناسب و درخور نیاز سازمان باشند. در سیستمهای ERP معمولاً مدل گردش کار در نرم افزار برنامه کاربردی جاسازی می شود. به منظور شکلدهی فرایند گردش کار ، بیشتر پارامترهایی که ERP دارد به طرق مختلفی انعطاف پذیر است. به عبارت دیگر سیستمهای ERPجهت خودکارکردن وظایف کاری پدیدآمده اند و راه حل داده ای (اطلاعاتی) یکپارچه ای در سرتاسر زیرساختار سازمانی ارائه می دهند. سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان ، سیستم های اطلاعاتی پیکره بندی شده ای می باشند که اطلاعات و فرایندها مبتنی بر اطلاعات را در داخل و در میان نواحی کاری سازمان یکپارچه میکنند. به طور معمول شرکتها به جهت برآوردن نیازهای هر یک از سیستم های کاری خود، نظیر حسابداری ، خرید، برنامه ریزی و کنترل موجودی و. .. برنامه های کاربردی کامپیوتری مجزایی ایجاد میکنند. چنین سیستم هایی درون جزایر متناقض اطلاعاتی رشد می کنند؛ بنابرین تحکیم و اتحادشان ممکن نمیباشد. در نتیجه راه حل سیستمهای ERP راه حل مناسب را فراهم کرده و اطلاعات و سرویسهای مربوط به دپارتمانهای سرتاسر یک سازمان را یکپارچه می نمایند. این راه حل به سازمانها اجازه میدهد که تمام منابعشان را بهتر اداره کنند و بدینوسیله و به واسطه یکپارچگی تمام اطلاعات در میان فرایندهای کاری مختلف هزینه ها را کاهش داده و کارایی را افزایش دهند. سیر تکاملی ERP از لحاظ تاریخی مبدأ و منشا سیستمهای ERP می تواند با برگشت به دهه 60 میلادی دنبال شود که در آن زمان تمرکز سیستم های اطلاعاتی بطور عمده بر اداره کردن سنتی موجودیها بود. در دهه 70 میلادی سیستمها بر برنامه ریزی احتیاجات مواد MRP یا Material Requirement Planning متمرکز شدند. در دهه 80 میلادی تفکر و مفهوم MRPII Manufacturing Resource Planning بوجود آمد که شامل بهینه سازی فرایندهای تولیدی کل کارخانه می باشد. پیشرفتهای تکنولوژی نوین، توسعه سیستم های نرمافزاری جهت اداره کردن واحدهای وظیفهمند را آسان کردهاند و اجرای مدلی مفهومی را ممکن ساختهاند. به این مدل معماری و چارچوب یکپارچه که سیستمهای اطلاعاتی سازمان را شرح می دهد؛ میتوان بعنوان بذر(دانه) سیستم های ERP نگریست. سیستمهای ERPمختلف رایج در دسترس شامل موارد زیر می باشند :
- SAP
- PeopleSoft
- Oracle
- Autres
- Baan
بواسطه آنالیز سیر تکاملی تاریخی و بلوغ این سیستم ، می توان مشاهده کرد که سیستمهای ERP در نتیجه یک سیر صعودی روان ، با قاعده و پیوستگی پدیدار گشته اند و می توانند از سالهای 60 تا اواسط سالهای 90 با تجارب موفقیتهای بزرگ در سرتاسر جهان دنبال شده باشند. این سیر تکاملی مترقی (که شامل سیستم های موجودی پایه ، MRP ، MRPII و تمدیدات MRPII میباشند) در جهت تولید محصول با کیفیت عالی و قابل اعتماد در صنعت ، با اعتبار بالا ، جایگاه خوب در بازار و مزایای قوی بر فراز سیستم های رقابتی سوق داده شده اند.
تعریف ERP
ابتدا تعاریف موجود از منابع مختلف را ذکر میکنیم :
ERP یک سیستم اطلاعاتی قابل تغییر و تنظیم است که تمام قسمتهای مختلف و اطلاعات و فرایندهای آن شرکت را یکپارچه میکند.
ERP یک تفکر، فناوری و سیستمی برای مدیریت موثرتر تمام منابع در یک سازمان است که این مدیریت از طریق اتوماسیون و یکپارچه کردن تمام فرآیندها و در نتیجه بالا بردن کارایی سازمان است.
ERP روشی برای برنامهریزی و کنترل موثر تمامی منابع مورد نیاز برای دریافت، تولید، ارسال و پاسخگویی به نیازهای مشتریان، در شرکتهای تولیدی، توزیعی و خدماتی است.
ERP یک راه حل مبتنی بر فناوری اطلاعات است که تمام منابع سازمان را توسط یک سیستم به هم پیوسته با سرعت، دقت و کیفیت بالا در کنترل مدیران سطوح مختلف سازمان قرار میدهد تا بطور مناسب فرآیند برنامه ریزی و عملیات سازمان را مدیریت نمایند.
و در نهایت :
Enterprise Resource Planning یا ERPسیستم جامعی است که سعی در مدیریت موثرتر تمام منابع و یکپارچهسازی همه وظایف و بخشهای موجود در یک سازمان با استفاده از یک سیستم کامپیوتری واحد را دارد که بتواند نیازهای خاص و ویژه این بخشها را برآورده سازد. این کار با استفاده از یک نرم افزار کامپیوتری انجام میشود که بوسیله یک Database واحد ، امکان به اشتراکگذاری اطلاعات و ارتباط بخشهای مختلف را با یکدیگر برقرار میسازد. این نرمافزار از تعدادی ماژول نرم افزاری تشکیل شده است که هر یک بخشی از وظایف موجود در شرکت را بر عهده دارند. اغلب نرم افزارهای ERPآنقدر انعطاف پذیر هستند که شرکتهای خریدار قادرند تعدادی از ماژولهای مورد نیاز و یا همه آنها را نصب و بکارگیرند.
مزایای پیادهسازی ERP
- ایجاد یکپارچگی سازمانی از بعد اطلاعاتی و افزایش سازگاری در اطلاعات موجود در سازمان.
- استانداردسازی فرایندهای سازمانی بر اساس تجربیاتی برتری که شرکت های عرضه کننده نرمافزار از سازمانهای مختلف به دست آورده اند.
- مهندسی مجدد فرایندهای سازمانی و کاهش زمان انجام آنها.
- تبدیل فرایندهای سازمانی از حالت ضمنی به حالت صریح ( به علت مهندسی مجددی که در فرایندهای سازمان صورت می پذیرد)
- امکان نصب و راه اندازی سریعتر سیستمهای مرتبط با ERP در سازمان از جمله ماژولهای مختلف این نرم افزار و یا سایر نرمافزارهای کاربردی که از طرف عرضه کنندگان ERP ارائه نشده و مخصوص آن سازمان هستند.
- امکان و یا تسهیل توسعه سیستمها و تکنولوژیهای جدیداز جمله JIT، ،ABC و. .. . ،
- امکان ایجاد همکاریهای تجاری، سرمایه گذاریهای مشترک، ادغام و. . برای سازمانها با هزینه کمتر و بازدهی بیشتر و نتیجه بهتر.
- تغییر تمرکز از برنامه نویسی کامپیوتری در سازمان به بهبود فرایندها،
- فراهم شدن زیر ساخت لازم به منظور پرداختن به SCM و CRM ، این دو مبحث در حال حاضر تبدیل به دو جزء جدایی ناپذیر ERP2 شده اند.
- توسعه زیر ساخت لازم به منظور وارد شدن به بحث e-Business.
- یکپارچه سازی اطلاعات: بر خلاف سیستهای دیگر که ممکن است هر یک از بخشهای مالی، فروش، تولید و. .. گزارشهای ضد و نقیضی در مورد فعالیتها و سهم خود در افزایش میزان درآمد شرکت ارائه دهند، ERP به شرکت کمک خواهد کرد که اطلاعات مورد نظر را بصورت جامع و کامل از یک سیستم بدست آورد.
- یکپارچگی اطلاعات در مورد سفارشات مشتریان :ERP کمک خواهد کرد تا سفارشات مشتریان از زمان دریافت سفارش از مشتریان، دریافت مواد اولیه از تامین کنندگان کالا برای تولید آن سفارش تا تحویل کالای تولید شده به مشتری و دریافت وجه آن بطور یکپارچه در یک سیستم نگهداری شود و به این ترتیب شرکتها قادرند براحتی سفارشات را ردیابی کنند و هماهنگی لازم بین بخشهای مختلف شرکت را ایجاد نمایند.
- استاندارد سازی و سرعت بخشیدن به فرآیند تولید: سیستمهایERP با استاندارد سازی فرایندهای تولید و استفاده از یک سیستم کامپیوتری منسجم باعث صرفه جویی در زمان و افزایش بهره وری خواهند شد.
- کاهش موجودی انبار:ERP با بهینه سازی فرآیند سفارشات و تولید محصول، باعث کاهش موجودی مواد اولیه و موجودی در جریان ساخت میگردد و همین امر موجب کاهش موجودی کالای ساخته شده در انبارها میشود. به بیان دیگرERP توانایی مدیریت زنجیره عرضه محصول(Supply Chain Management) را نیز فراهم میسازد.
- استاندارد سازی اطلاعات مربوط به منابع انسانی شرکت، صرفهجویی در زمان و جلوگیری از دوباره کاری.
سیستم های تشکیل دهنده ERP
سیستم های ERP شامل مجموعههای گوناگون و متعددی است که یکپارچگی آنها اهمیت و ارزشی مضاعف را برای سازمان و شاخه های مختلف آن پدید می آورد :
- مجموعه اطلاعات پایه سازمان
- مجموعه اطلاعات پایه کنترل پروژه
- مجموعه اطلاعات پایه تولید/ سرویس
- مجموعه اطلاعات پایه لجستیک و تدارکات
- مجموعه اطلاعات پایه منابع انسانی
- مجموعه اطلاعات پایه مالی
- مجموعه زیر سیستم های لجستیک
- مجموعه زیر سیستم های تولید
- مجموعه زیر سیستم های مالی
- مجموعه زیر سیستم های مدیریت منابع انسانی
- مجموعه زیر سیستم های اطلاعات فنی
- مجموعه زیر سیستم های اداری
لازم به ذکر است که این تقسیم بندی مطلق نیست و می تواند در سازمان های مختلف به تناسب نوع و وسعت فعالیت هایی که در حال انجام است تغییر کند. هر یک از این سیستم ها با یک پایگاه اطلاعات واحد در ارتباط است. و اطلاعات خود را با دیگر سیستم ها به اشتراک میگذارد. با توجه به نوع فعالیت (توزیع جغرافیایی) بزرگی و پیچیدگی سازمانی که سیستمERP میخواهد در ان پیاده گردد، زیر سیستم های یک ERP تعیین میشود و با توجه به نیازهای سازمان عملیات انطباق (Customizing) صورت میگیرد. تا این مجموعه کلیه نیازهای عمومی و خاص انها را براورده سازد.و سپس آموزش و پیاده سازی انجام گیرد.
معماری ERP
سیستم هایی که ERP را در سطح کارخانه ها یا سازمانها پیاده سازی میکنند به صورت لایه ای پیاده سازی میشوند. بنابراین یک نرم افزار که ERP را در سطح یک کارخانه یا سازمان پیادهسازی می کند باید عملیات زیر را پشتیبانی کرده و قسمتهای زیر را یکپارچه کند :
- کنترل مالی (Inventory Control)
- صورت حساب مواد (Bill Of Material)
- برنامه ریزی نیازمندی ها (Requirements Planning)
- حساب هزینه ها (Cost Accounting)
- برنامه ریزی بودجه (Budgeting)
- خرید و دریافت (Purchasing / Receiving)
- سفارش فروش و حمل (Sales Order / Shipping)
- عملیات هر روند (Work in Process)
- مدیریت تولید (Production Management)
- کنترل سطح کارخانه (Shop Floor Control)
- سر برنامه تولید (Master Production Schedule)
- پیگیری پروژه (Project Tracking)
- حسابهای قابل دریافت (Accounts Receivable)
- معین عام (General Ledger)
- حسابهای قابل پرداخت (Accounts Payable)
- انبار و توزیع (Warehouse / Distribution)
- مشخصه های بارز سیستم (System Highlights)
هر یک از قسمتهایی که در بالا اشاره کردیم خود به قسمتهای مختلفی تبدیل میشوند.
مختصری در مورد MRPو MRPII از زیرسیستمهای ERP
قبل از پرداختن به ERP لزوم شناختی مختصر از سیستمهای قبل از آن که پایه و اساس ERP بر آنها استوار است امری ضروری بنظر میرسد. در کل MRP, MRPII, ERP در رده سیستمهای برنامه ریزی طبقهبندی میشوند. (Material Requirement Planning یا MRPیک سیستم اطلاعاتی است که برای برنامه ریزی مواد مورد نیاز برای تولید و به عبارت دیگر اقلام مشخص شده در سربرنامه (MPS : Master Production Schedule) تولید بکار میرود. اساس کار به صورت پایین به بالا از MPS شروع و نیازمندیهای هر جزء راüتعیین میکند.
- ورودی ها :
- سربرنامه تولید (MPS : Master Production Schedule)
- صورت حساب مواد (BOM : Bill Of Materials)
- پایگاه داده مالی (Inventory Database)
- زمانبندی مدیریتی (Lead Times)
- خروجی ها :
- برنامه ریزی مواد مورد نیاز به صورت کامل مشخص میگردد که ممکن است به تولید یا خرید آنها منجر شود.
- تعیین اینکه چه چیزی را به چه اندازه و چه موقع سفارش دهیم. (یا تولید کنیم)
- تعیین اولویت ها جهت برنامه ریزی موجودی ها ، ظرفیت مورد نیاز
برنامه MRP عملیات پیشبینی ، ثبت سفارشات و. .. نیست بلکه قسمتی از مجموعه ساخت و تولید است.
MRP در محیط ERP
Manufacturing Resource Planning یا MRPII یک توسعه از MRP است که برای برنامه ریزی کل منابع مورد نیاز برای اجرای یک Business به کار می رود.
عملیات و محدوده کاری MRPII
- پیشبینی (Forecasting)
- قابلیت ثبت درخواست مشتری
- برنامه ریزی تولید (Production Planning / master production scheduling)
- ساختار تولید (Production Structure / Bill of material processor)
- کنترل مالی (Inventory Control)
- MRP
- برنامه ریزی ظرفیت (Capacity Planning)
- کنترل سطح کارخانهای (Shop Floor Control)
- برنامه خرید (Purchasing)
- حسابداری (Accounting)
- تحلیل مالی (Financial Analysis)
- مزایا و معایب سیستمهای MRP
مزایا و معایب سیستمهای MRP
مزایا :
- تاکید و اهمیت بر روند و صورت حساب مواد (Bill Of Material)و مستقل بودن از درخواست .
- تاکید و اهمیت بر ساختار اطلاعاتی
معایب :
- مواد گرا بودن آنها به جای روند گرا بودن آنها (Material Oriented, not process oriented)
- مشخصات کامل محصول باید قبلا آماده شده باشد.
- یک روش ثابت میباشد بجای اینکه وابسته به حالتهای زمانهای مدیریتی (Lead Times)باشد.
- برنامهریزی ظرفیت محدود نیست. (No finite capacity planning)
از نقص های دیگر MRP میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
- رکوردهای کامپیوتری نادرست : یعنی MRP نمیتواند بعد از تثبیت کاری انجام دهد.
- غیر واقعی و تصوری بودن سر برنامه تولید : یعنی بعد از تثبیت آن امکان بهبود وجود ندارد.
- فقدان یک مدیریت بالاتر (Lack of top management involvement)
- ناپسندیده بودن و یادگیری سخت آن برای کارمندان
سیستمهای MRP از ابزار اولیه و اصلی برای ساخت و Monitor کردن برنامه کنترل تولید به حساب میآید و در حقیقت یک تصویر زمانبندی شده و برنامه ریزی شده از نیازمندی ها و درخواستها ارائه میدهد. در سیستمهای امروزی MRP در دل این سیستمها قرار دارد و باعث توازن بین تولید و عرضه میشود و عملیات مالی در سازمان را منظم میکند و یکی از بخشهای اصلی سیستمهای امروزی محسوب میشود.