چرا شبکه های اجتماعی تخصصی و اختصاصی در ایران پا نمی گیرند؟

شیرجه در قسمت عمیق ممنوع!

تا بخواهید حرف از وایبر هست، همه جا فیس بوکی ها حضور دارند، حتی می توانی در مترو کسانی را ببینی که مشتاقانه تایم لاین توئیتر را بالا و پایین می کنند اما دریغ از اشتراک گذاری یک مطلب جدید در لینکداین یا خواندن یک صفحه تازه در آکادمیا، چرا این شبکه های تخصصی و البته شبکه های اختصاصی در ایران محبوبیت ندارند؟
در ابتدا منظور از شبکه های اجتماعی تخصصی و اختصاصی را روشن کرد. شبکه اجتماعی تخصصی در تعریف این مطلب به شبکه ای گفته می شود که برای متخصصان است و به عبارت دیگر professional است. بهترین مثال این گونه شبکه ها در جهان امروز لینکداین است، شبکه ای با 200 میلیون عضو در سراسر جهان.
لینکداین یک شبکه اجتماعی برای نشان دادن مهارت های تحصیلی و شغلی جهت پیدا کردن فرصت های خوب کاری و درسی است و مطالبی هم که در آن منتشر می شود بیشتر در زمینه تحصیل، اشتغال، بهره وری و مدیریت است. هر چند اعضای این شبکه در جهان هم کم است اما آنچه در ایران بیشتر از همه دل آزار است اینکه همان معدود افراد عضو در این شبکه هم، پروفایل های مرتبی ندارند و سال تا سال هم به آن سر نمی زنند.
ماجرای این شبکه در ایران مطمئنا ارتباط وثیقی با روش های کاریابی در کشور دارد. فرض کنید فردا صبح وزارت خارجه اعلام کند که می خواهد 100 نفر را استخدام کند و برای ثبت نام اولیه در پروسه استخدام فقط یک پروفایل لینکداین نیاز است. می توانید از فردا صبح آن روز تعداد کلاس های آموزش لینکداین، حجم انتشار کتاب آموزش استفاده از این شبکه اجتماعی و تعداد تراکت ایجاد و به روز سانی پروفایل در لینکداین را ببینید. مسأله لینکداین به طور کامل بر می گردد به اینکه افراد در ایران نیازی به این شبکه ندارند و حجم بالایی از کاربران فارسی به این دلیل پروفایلی در لینکداین دارند که خدایی ناکرده از دیگر دوستان عقب نمانند.
در مورد شبکه ای چون آکادمیا چه می توان گفت؟ آکادمیا یک شبکه اجتماعی برای ارتباط دادن اساتید و دانشجویان سراسر جهان است و جزو معدود شبکه هایی است که در ایران فیلتر نیست اما این شبکه هم تعداد کاربران معدودی دارد. در سراسر جهان حدود 11 میلیون نفر عضو این شبکه هستند که نسبت اعضای ایرانی آن با توجه به جمعیت چهر میلیو نفری دانشجویان در ایران بسیار کم است.
ماجرای این شبکه در دونکته نهفته است. یکی اینکه اغلب مقالات موجود در این شبکه اجتماعی، به زبان غیر از فارسی است و تکلیف آموزش زبان در کشور هم که کاملا روشن است. از آن سو، چه کسی واقعا دوست دارد وارد یک شبکه اجتماعی شود و آخرین مقاله فلان استاد را مطالعه کند؟ اگر این گونه بود تعداد مراکز نگارش مقاله و تحقیق و پایان نامه در میدان انقلاب کمی کمتر نمی شد؟
ماجرای شبکه های اجتماعی اختصاصی یعنی شبکه ای که صرفا مربوط به گروه خاصی از مردم است (و آکادمیا هم از زاویه ای در این گروه شبکه ها قرار می گیرد) کمی متفاوت تر است. ابتدا باید برای این شبکه ها مثالی زد. مثلا می¬دانیم که در جهان شبکه های اجتماعی برای مادران وجود دارد یا شبکه اجتماعی مدینا از چند سال پیش برای مسلمانان به راه افتاده است. با این حال ایرانیانی که 98 درصد جمعیت کشورشان مسلمان هستند استقبالی از این شبکه نداشتند، چرا؟
نخستین نکته همان فقر زبانی است که باعث شده ایرانیان وارد شبکه هایی نشوند که زبان غالب شان غیر فارسی است (در این زمینه تامبلر هم مثال خوبی است.) وجود نمونه های داخلی مناسب مثل نی نی سایت که فرومی برای مادران است دلیل دیگر است و صد البته که باید به نوع شیوع یک شبکه اجتماعی نیز توجه کرد.
شیوع پیدا کردن یک شبکه اجتماعی در میان مردم مثل شیوع یک ویروس در بدن است. اولا هسته ای قدرتمند و با ثبات می خواهد که کار را شروع کند و ثانیا قدرتی رسانه ای در دست آنان باید باشد تا بتوانند این شبکه ها را برای دیگران هم جا بیاندازند ، موضوعی که در مورد شبکه های تخصصی و اختصاصی به ندرت دیده می شود.
در کنار همه این حرف ها دموگرافی کاربران اینترنتی در ایران هم نشان می دهد که آنان در محیط اینترنت بیش از هر چیز به دنبال مسائل عوام پسند هستند (اگر در این گزاره شک دارید سری به ترندهای جست جوی گوگل در یک هفته، ماه یا سال اخیر بزنید.) چنین افرادی مطمئنا به شبکه های اجتماعی نخواهند رفت که ورود به آنها مستلزم داشتن حدی از تخصص و البته سواد رسانه ای است، درست مثل شناگران مبتدی که از شیرجه زدن در قسمت عمیق منع می شوند چرا که شاید نتوانند از آن عمق، بالا بیایند.