دولت الکترونیک دولتی ایده آل

امروزه فناوری اطلاعات بطور فزاینده و به صورت تصاعدی در حال رشد است .به تناسب این رشد، فناوری اطلاعات انتظارات افراد را در مورد خدمات ، محصولات ،نحوه و کیفیت ارایه را بطور روزافزون تغییر داده است و دولت ها خود را در مقابل این انتظارات و نیازها مسئول می دانند. همچنین گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) این امید را در دل دولتمردان به وجود آورده که دولت ها را می توانند متحول شوند و می توان مشارکت بیشتر مردم و فعالان اقتصادی را در امور سیاسی و اقتصادی و سایر شئونات جامعه فراهم کرد. این رویکرد تحت عنوان دولت الکترونیک و به انگیزه ارایه خدمات دولتی به صورت سریع ، راحت و موثر ابتدا با توسعه و پیشرفت وسایل ارتباطی از قبیل تلفن بی سیم ، مودم و نمابر پا به عرصه وجود گذاشت و ظهور فناوری اینترنت جان تازه یی به آن بخشید. از این رو البته دولت ها نیز حرکت شتابانی برای ارایه خدمات خود به صورت (online) در فرآیندهای کاری و ایجاد تعامل بیشتر با شهروندان آغاز کرده اند و مردم از دولت ها می خواهند که در اموراتشان در صف ها معطل نشوند و خدمات را با کیفیت بالاتر و ارزان تر و سریع تر بدست آورندتابتوانند بطور مستقیم از اطلاعات ، تسهیلات و خدمات دولتی بهره مند شوند.

دولت الکترونیک چیست ؟

دولت الکترونیک استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی به منظور ارائه خدمات دولتی، به صورت بهنگام و مستقیم به شهروندان، در ۲۴ ساعته شبانه روز و ۷ روز هفته است. دولت الکترونیک به افراد تسهیلات لازم جهت دسترسی مناسب به اطلاعات و خدمات دولتی و فرصت های گسترده تر برای مشارکت در فرایندها را ارائه می نماید.
دولت الکترونیک شیوه یی برای دولت ها به منظور استفاده از فناوری جدید است که به افراد تسهیلات لازم برای دسترسی مناسب به اطلاعات و خدمات دولتی ، اصلاح کیفیت خدمات و ارایه فرصت های گسترده تر برای مشارکت اختصاصی ، اجتماعی و سیاسی مردم را فراهم می کند.

و به طور کلی دولت الکترونیک یعنی اینکه مردم مجبور نیستند برای دریافت اطلاعات مورد نیاز یا استفاده از خدمات دولتی مانند پرداخت مالیات و عوارض ، تجدید گواهینامه ، گرفتن مجوزهای مختلف ، پر کردن فرم های الکترونیک برای مقاصد مختلف ، بازدید از موزه ها و کتابخانه های مجازی ، تعامل با نهادهای مختلف دولتی و تجاری و اجتماعی ، پرداخت صورت حساب های آب ، برق و تلفن مراجعه حضوری به ادارات مختلف داشته باشند.

فقط کافی است در هر ساعت شبانه روز از منزل ، محل کار یا کیوسک های اطلاعات عمومی به آدرس اینترنتی سازمان مورد نظر مراجعه و فرم درخواست خود را تکمیل کرده و با فشاردادن یک دکمه اطلاعات را ارسال و منتظر نتیجه باشند. این کار ممکن است چند دقیقه به طول انجامد، ولی با صرف این چند دقیقه کار چند روز و چند هفته را جلو می اندازند. ضمن اینکه علاوه بر صرفه جویی در وقت و هزینه ، تردد نکردن در خیابان های پرترافیک ، پاکیزگی بیشتر محیط زیست نیز را به دنبال دارد.

اهداف، ضرورت ها و مزایا
همان گونه که از تعریف دولت الکترونیک برمی آید، هدف از ایجاد چنین دولتی بهره گیری از فناوری جدید به منظور ارائه خدمات بهتر به شهروندان و نیز بازسازی درونی دولت است. متأسفانه در برخی از کشورها و سازمانها تصور می شود که دولت الکترونیک صرفاً با قرار دادن یک رایانه روی میز هر کارمند تحقق می یابد و یا در مواردی اتوماسیون اداری با دولت جابه جا می شود. در حالی که دولت الکترونیک اهداف گسترده تری را دنبال می کند و در جست و جوی راهی برای ایجاد تحول بنیادین در ساز و کار انجام امور در دولت و تغییر رابطه حکومت ها با شهروندان و سایر اجزای جامعه مدنی است.
یکی از مهمترین فرصت هایی که فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی پیش روی ما قرار می دهند، امکان استفاده از این فناوری برای مهندسی مجدد معماری دولت و قابل دسترس تر، کارآمدتر و پاسخگوتر ساختن آن است. استفاده از این نوآوری ها در فرایند اداره امور جامعه موجب پدیدار شدن واقعیتی به نام دولت الکترونیک شده است. به عبارتی برای حکومت بر جامعه اطلاعاتی و مدیریت آن نیاز به خلق دولت الکترونیک است و نمی توان با ساختار و فرایندهای سنتی جامعه اطلاعاتی را به خوبی مدیریت کرد.
امروزه عوامل مختلفی دست در دست یکدیگر داده اند تا دولت ها را وادار به تجربه شکل جدیدی از اداره جامعه بکند. انتظارات افراد در مورد خدمات و محصولات و نیز نحوه و کیفیت ارائه آن به طور روزافزون در حال تغییر است و دولت نیز باید پاسخگوی این نیازها و انتظارات باشد.
انان خواهان این هستند که ساعت کار موسسات دولتی افزایش یابد و هر زمان که خواستند بتوانند کارهای خود را انجام دهند، در صف ها معطل نشوند، خدمات با کیفیت تری دریافت کنند، خدمات و محصولات ارزانتری به دستشان برسد و مواردی از این دست که پاسخگوترین شکل دولت برای انتظارات در حال حاضر دولت الکترونیک است. دولتها همچنین برای جذب سرمایه، کارگران ماهر، گردشگران و سایر موارد با یکدیگر در رقابت هستند. بدین منظور به امکانات جدیدی نیاز دارند که دولت الکترونیک این امکانات را فراهم می کند. به طور خلاصه، رشد فناوری های جدید، تغییر انتظارات شهروندان و بنگاههای اقتصادی و سرمایه گذاری بنگاههای اقتصادی در بخش فناوری اطلاعات از جمله مهمترین عواملی است که ضرورت برپایی دولت الکترونیک را تشکیل می دهد. دولت الکترونیک برای کیفیت خدمات رسانی به شهروندان، فرصت های خوب زیادی را ایجاد می کند. شهروندان قادرند به جای چند روز یا چند هفته ظرف چند ساعت یا چند دقیقه اطلاعات یا خدمات موردنظر خود را دریافت کنند. شهروندان شرکت ها و سازمان های وابسته به دولت می توانند بدون استخدام وکلای دادگستری و حسابداران گزارشهای خواسته شده را دریافت کنند. کارمندان دولت می توانند به سادگی و به صورت کارآمد مانند کارکنان دنیای تجارت، امور خود را انجام دهند. یک استراتژی موثر در زمینه استقرار دولت الکترونیک بهبودهای قابل ملاحظه ای از قبیل موارد ذیل در دولت منجر خواهد شد؛

1. تسهیل خدمت رسانی به شهروندان
2. حذف رده هایی از مدیریت دولتی (کوچک سازی اندازه دولت)
3. تسهیل اخذ اطلاعات و خدمات توسط شهروندان و شرکت ها و همچنین سازمان های وابسته به دولت
4. تسهیل فرایندهای کاری سازمان ها و کاهش هزینه ها از طریق ادغام و حذف سیستم های اضافی و موازی.

نمادهای مورد استفاده در دولت الکترونیک

نمادهای دولت الکترونیک نشان دهنده این است که یک دولت الکترونیک می تواند بخشها و افراد را با یکدیگر مرتبط سازد.

۱) Government ۲ Citizen) G۲C) (تعامل میان دولت و شهروندان):
مهمترین و گسترده ترین نوع کاربرد دولت الکترونیک، رابطه دولت با شهروندان و بالعکس است. این رابطه شامل اخذ اطلاعات از سوی شهروندان از سازمان های دولتی و ارائه خدماتی از سوی دولت به شهروندان به شیوه الکترونیک است.

۲) ( Government ۲ Gavernment (G۲G (تعامل میان سازمان های دولتی):
در این نوع رابطه، سازمان هایی که در زمینه های مختلف بر اطلاعات نیاز دارند، می توانند از طریق شبکه های موجود به این اطلاعات دسترسی یافته و خدمات خود را سریع تر به شهروندان ارائه کنند.

۳) ( Government ۲ Business (G۲B (تعامل میان سازمان های دولتی و بخش خصوصی):
این نوع رابطه، اولین رابطه ای بود که توسعه پیدا کرد که در این راستا پرداخت مالیات، اخذ آمار و اطلاعات، ارائه تسهیلات و نحوه اخذ مجوزهای مختلف محتوای این نوع تعامل را شکل می دهد.

۴) (Government ۲ Employes (G۲E (تعامل میان دولت و کارمندان دولت):
اطلاعات پرسنلی کارکنان، دریافت خدمات پرسنلی و سایر اطلاعات قابل مبادله میان سازمان های دولتی و کارکنان دولت در این چارچوب قرار می گیرند. این چهار نوع کاربرد، ستون های اصلی دولت الکترونیک تلقی می شود و در واقع این ارتباطات است که روح دولت الکترونیک را تشکیل می دهد.

استراتژی استقرار دولت الکترونیک

اولین گام در تدوین استراتژی دولت الکترونیک تعریف آن است. بدین معنا که سیاست گذاران باید بدانند که دقیقاً در پی دست یافتن به چه چیزی هستند. دولت الکترونیک ظرفیت های بالایی برای ایجاد ارتباطات الکترونیک بین دولت و شهروندان، دولت، بخش خصوصی و اجزای مختلف درون دولت است. هر حکومتی با توجه به شرایط خاص خود می تواند در هنگام تدوین استراتژی دولت الکترونیک موردنظر قلمرو نفوذ و گسترش این پدیده باید تعریف شود. پس از این مرحله باید نسبت به تدوین استراتژی اقدام شود. این استراتژی از این لحاظ حائز اهمیت است که برنامه های عملی مهندسی مجدد فرایندها و رویه ها را به گونه ای که در راستای دولت الکترونیک و حمایت کننده آن، باشد، هدایت کرده و همچنین گام های اولیه حرکت را تعیین می سازد. این استراتژی باید دربرگیرنده مراحل ذیل باشد:

الف) تعریف ساختار دولت الکترونیک و اجزا و عناصر کلیدی آن.

ب) تعیین مخاطبان و کاربران دولت الکترونیک

ج) ترسیم چشم اندازی که با سادگی قابل درک باشد و دربرگیرنده نتایج مورد انتظار از دولت الکترونیک

د) تعیین اهداف عملیاتی که قابل سنجش و قابل اندازه گیری باشند.

و) تعیین خط مشی های لازم به منظور حمایت از تحقق مطلوب دولت الکترونیک

هـ) تعریف شیوه ای که میزان آمادگی سازمانی برای استقرار دولت الکترونیک را تعیین کند.

ی) تعریف فرایند و مراحل استقرار دولت الکترونیک

فرایند استقرار دولت الکترونیک

به منظور تحقق دولت الکترونیک مدل های مختلفی پیشنهاد شده است، به عنوان نمونه مؤسسه گارنتز که یک شرکت مشاوره بین المللی است، مدلی چهار مرحله ای را معرفی کرده است. در این مدل دولت الکترونیک از آغاز تا پایان چهار مرحله را پشت سر خواهد گذارد.

۱) مرحله اول: در این مرحله اطلاعات عمومی درباره معرفی خدماتی که سازمان های دولتی ارائه می کند، بر روی اینترنت به مردم ارائه می شود. این اطلاعات غالباً به صورت جزوات الکترونیک ارائه می شود. در این مرحله در دسترس بودن فرایندهای حکومتی و نیز تشریح و شفاف سازی نحوه انجام امور برای مردم ارزش تلقی می شود. سازمان های دولتی نیز می توانند اطلاعات آماری خود را از طریق ابزارهای الکترونیکی با یکدیگر مبادله کنند.
۲) مرحله دوم: در این مرحله تعامل میان دولت و شهروندان قدری توسعه و مردم می توانند پرسش هایی را از طریق پست الکترونیکی مطرح سازند و فرم های موردنظر را به منظور دریافت خدمات دولتی از طریق اینترنت دریافت کنند. این امر به صرفه جویی در زمان و هزینه شهروندان منجر می شود. در این مرحله مردم فقط در ساعات اداری می توانند به دریافت خدمات الکترونیک بپردازند. به علاوه در این مقطع سازمان های دولتی از طریق ایجاد شبکه های محلی به مبادله اطلاعات می پردازند.
۳) مرحله سوم: در این مرحله فناوری مورد استفاده پیچیده تر شده و ارزشهای موردنظر مردم نیز افزایش می یابد. بدون اینکه نیازی به مراجعه مردم به ادارات باشد، آنها می توانند خدمات خود را از طریق شبکه های الکترونیک دریافت کنند. تمدید گواهینامه، پرداخت مالیات، اخذ گذرنامه و امثال این خدمات در این مرحله بدون حضور شهروندان به دفاتر مربوطه انجام می شود. این مرحله به لحاظ مسائل امنیتی از پیچیدگی بیشتری برخوردار است و وجود امضاهای الکترونیک برای ارائه خدمات ضروری خواهد بود. برای گذر از این مرحله سازمان های دولتی به قوانین و مقررات جدیدی برای ارائه خدمات بدون کاغذ به شهروندان نیازمندند.
۴) مرحله چهارم: در این مرحله زمانی تحقق می یابد که کلیه سیستم های اطلاعاتی یکپارچه شوند و شهروندان با مراجعه به یک پایگاه واحد بتوانند کلیه خدمات موردنظر را دریافت کنند. رسیدن به این مرحله مستلزم ایجاد تغییر اساسی در فرهنگ، فرایندها و ساختار سازمان های دولتی است. در این مرحله صرفه جویی های قابل ملاحظه ای در هزینه های ارائه خدمات صورت می گیرد و رضایت شهروندان به حداکثر خود می رسد.

همچنین سازمان ملل برای ارزیابی پیشرفت کشورها در برپایی دولت الکترونیک پنج مرحله زیر را شناسایی نموده که به قرار زیر است:

۱) مرحله نوظهور
طی این مرحله تعدادی وب سایت ساده و مستقل از هم توسط دستگاه های دولتی ایجاد می شود که بر روی آنها اطلاعاتی محدود و پایه ای گذاشته می شود.
۲) مرحله تکامل یافته
در این مرحله بر تعداد سایت های دولتی افزوده می شود. در این مرحله اطلاعات غنی تر و پویا هستند و تغییرات با تواتر بیشتری درسایت ها اعمال می شوند.
۳) مرحله تعاملی
در این مرحله کاربران از فرم های الکترونیکی استفاده می کنند و از طریق اینترنت با مقامات دولتی برای انجام کارهای خود تماس برقرار کرده و درخواست ها و قرار ملاقات های خود را به صورت online تنظیم می نمایند.
۴) مرحله تراکنش
طی این مرحله کاربران می توانند پرداخت هزینه خدمات و یا انجام تبادلات مالی را از طریق شبکه و به صورت امن انجام دهند.
۵) مرحله یکپارچه

طی این مرحله کلیه فعالیت های دولتی به صورت یکپارچه بر روی شبکه اینترنت ارائه خواهد شد.

دولت الکترونیک مستلزم روابط عمومی الکترونیک

با توجه به مطالب ارائه شده چنین به نظر می رسد که روابط عمومی الکترونیک از ضرورت های اجتناب ناپذیر دولت الکترونیک است و روابط عمومی است که می تواند و باید زمینه های لازم و بستر سازی مناسب را برای تحقق دولت الکترونیک فراهم نماید چرا که هر گونه بی توجهی نسبت به تربیت شهروند الکترونیک ، باعث خواهد شد انرژی و هزینه های مربوط به ایجاد دولت الکترونیک هدر رفته و آن را با شکست مواجه کند.
با این همه روشن است که نیاز به توسعه ی آموزش و تربیت شهروند الکترونیکی به اندازه ی ایجاد زیرساخت های ارتباطی برای توسعه IT در کشور از اهمیت برخوردار است و اهمیت بخشی به روابط عمومی الکترونیک از سوی دولتمردان و سیاست گزاران عرصه ی روابط عمومی می تواند این شرایط را تسهیل نماید.

چرا روابط عمومی الکترونیک؟
باید پذیرفت که در شرایط کنونی جامعه توسعه ی روابط عمومی الکترونیک نه تنها یک ضرورت بلکه یک اجبارغیر قابل انکار است که خواسته یا ناخواسته باید به سوی آن برویم.

روابط عمومی ها به دلایل مختلف باید گام به گام و در عین حال با سرعتی قابل قبول، روش های سنتی را کنار گذاشته و با استفاده از ابزار روابط عمومی الکترونیک وظایفشان را انجام دهند و یا تلفیقی از روابط عمومی سنتی و الکترونیک را بکار بندند؛ چرا که مخاطب امروز با مخاطب دیروز متفاوت است. مخاطب امروزی خود، به دنبال اطلاعات رفته و منتظردریافت اطلاعات از دیگران نیست. بنابراین روابط عمومی ها باید بتوانند با استفاده از شیوه های نوین، اطلاعات لازم مخاطب را در سریع ترین زمان ممکن در اختیار وی قرار دهند.

حجم وسیع اطلاعات و داده های گسترده که هر روزه بر حجم آنها هم افزوده می شود یکی دیگر از الزامات حرکت به سمت روابط عمومی الکترونیک است ، چرا که روش های سنتی قادر به دسته بندی و ایجاد امکان دسترسی به حجم بالای داده های سازمان های اجتماعی، اقتصادی فرهنگی و خدماتی نیستند و تنها روابط عمومی الکترونیک می تواند با استفاده از فن آوری های نوین این علم، این مشکل را مرتفع کند.

عصر ارتباطات و اطلاعات، شرایط بین المللی و بهره گیری از کامپیوتر و اینترنت درمعادلات بین المللی، یکی دیگر از ضرورت های اجتناب ناپذیر پرداختن به روابط عمومی الکترونیک است به طوری که دیگر نمی شود اطلاعات دنیا را از طریق اینترنت دریافت کرد و با روش های سنتی و معمول به آنها پاسخ داد. در چنین شرایطی تنها از طریق روابط عمومی الکترونیک، تعامل با کشورهای دنیا را می توان توسعه داد و به آن عمق بخشید.

روابط عمومی الکترونیک سازمان را از قید و بند محدودیت های زمانی و مکانی رها ساخته و به توسعه ی روابط عمومی و در نهایت به توسعه ی کشور کمک خواهد کرد.

البته نباید از نظر دور داشته باشیم که بحث آموزش در روابط عمومی آنهم در چنین شرایطی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و برگزاری دوره های آموزشی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت با توجه به شرایط امروزی علم روابط عمومی و همایش های علمی منطقه ای، ملی و بین المللی با استفاده از حضور اساتید مجرب و موفق در این عرصه می تواند شرایط مساعد تری را برای پذیرش این تغییر و ایجاد انگیزه های بیشتر در وجود مدیران و دست اندر کاران و متولیان روابط عمومی در کشور ایجاد نماید؛ هرچند در این حوزه مانند سایر حوزه ها در بهره گیری از تکنولوژی های روز دنیا با تأخیری قابل تأمل نسبت به کشورهای توسعه یافته مواجه هستیم و باید در این مسیر با سرعت بیشتری گام برداریم، که اقدامات صورت گرفته در این عرصه مانند برگزاری همایش های بین المللی، سایت ها، وبلاگ ها و پایگاه های تخصصی روابط عمومی را می توان برای شروع حرکت به سمت روابط عمومی الکترونیک؛ خوب و مفید ارزیابی کرد.

نتیجه گیری
دولت الکترونیک مستلزم پیش زمینه و تمهیداتی است که داشتن فناوری های پیشرفته اطلاعاتی و ارتباطی اساس آن بشمار می رود. هرکشوری که بخواهد سهم قابل توجهی از اقتصاد جهانی را داشته باشد، باید بتواند خود را مجهز به یک زیرساخت مخابراتی پیشرفته کرده و از حداکثر فناوری ها استفاده کند. فناوری مخابراتی در قالب سیستم های سوییچینگ ، ماهواره ، فیبر نوری و مایکروویو به عنوان زیرساخت شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی عمل می کنند.تحقق و توسعه دولت الکترونیک می تواندحکومت داری خوبی بهمراه داشته و رسالت خود را به نحو احسن به انجام رساند. دولت الکترونیک شیوه ای برای حصول اطمینان از اینکه همه شهروندان به گونه ای یکسان از فرصت مشارکت در تصمیماتی برخوردارند که به نوعی بر وضعیت و کیفیت زندگی آنها تاثیر می گذارد. این شکل جدید ازحکومت داری، شهروندان را از مصرف کنندگان منفعل خدمات دولتی به بازیگران فعال تبدیل می کند که می توانند در باره نوع خدماتی که به آن نیاز دارند اظهارنظر کنند.همچنین دولت الکترونیک با به کارگیری فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی به بهبود فرآیندهای ارائه خدمات در بخش عمومی، تسریع ارائه خدمات به شهروندان، پاسخگوترشدن ماموران دولتی، شفاف شدن اطلاعات، کاهش فاصله میان مردم و دولتمردان، مشارکت اثربخش تر شهروندان و اعضای جامعه مدنی در فرآیند تصمیم گیری عمومی، گسترش عدالت اجتماعی از طریق فرصت های برابر افراد برای دسترسی به اطلاعات و.... کمک شایانی می کند و حکومت ها چنانچه بخواهند در مسیر تحقق حکومت داری ایده آل حرکت کنند باید به ابزار نیرومندی همچون دولت الکترونیک مسلح باشند.

دولت الکترونیک می تواند به حکومت ها در بهبود ارتباطات و تامین رضایت مردم ، همچون ایجاد ارتباط دو طرفه بین مردم و مسئولان از راه های مختلف را میسر می سازد. اطلاع رسانی و آگاه کردن مردم از مصوبات ، مقررات و مجموعه وظایف و اختیارات دولت و نیز مشارکت آنان در تقسیم سازی از طریق نظرسنجی الکترونیکی و ایجاد صندوق شکایات از طریق پست الکترونیکی ، پاسخگویی سریع به خواسته ها و شکایات مردم ، شیوه هایی است که دامنه ارتباطات مردمی را بیش از پیش گسترده و بهینه می کندو عرضه خدمات عمومی به صورت الکترونیک ، مانند پرداخت هزینه های آب ، برق ، تلفن ، قبض جریمه ، رزرو بلیت و صدور گذرنامه مزایایی از جمله صرفه جویی در وقت و نیروی انسانی ، کاهش ترددهای درون شهری و بین شهری و کاهش بار ترافیک دارد و این امور می تواند در روش زندگی مردم و تامین رفاه و رضایت آنان تاثیر بسزایی داشته باشد.که در نهایت می تواند موجبات توسعه و رشد اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی را در کشور فراهم سازد متمرکز شدن فعالیت های دولتی در امور اقتصادی ، شفاف بودن ضوابط و مقررات ،که خویشاوندسالاری و زدوبندها و رانت جویی را تا حد قابل توجهی از میان می برد.

شایان به ذکر است تحقق و توسعه دولت الکترونیک مستلزم روابط عمومی الکترونیک است تا بتواندمسئو لیت های اطلاع رسانی را به عهده بگیرد و در زمینه های مختلف توسط روش های نوین با هزینه های کم ودر عین حال کارآمدنقش ایفا کند .همچنین آمادگی الکترونیکی در سازمان ها و تبع آن در جامعه ،در این مقوله امری مهم تلقی می شود.از دیگر عواملی که می توان به آن اشاره کرد اینکه در برخی جوامع پیشرفته کمبودی از لحاظ منابع تکنولوژیک احساس نمی شود؛ اما کمبود نیروی انسانی متخصص چه از لحاظ فنی و چه از نظر مدیریتی یک مشکل عمده در راه سرعت بخشیدن به روند تغیر به دولت الکترونیک به شمار می رود. از طرفی به دلیل نو و بدیع بودن این موضوع در واقع می توان گفت که هیچ نیروی مدیریتی با تجربه ای، برای پیاده سازی دولت الکترونیک در سطح جامعه وجود ندارد.برای این مهم و وضعیت مطلوب در گروپیاده سازی دولت الکترونیک لازم است یک موج جدید از افراد تحصیل کرده در فناوری اطلاعات و مدیریت وارد دولت مرکزی شوندو از طرفی هم دولت تا حد امکان به وسیله آموزش و حقوق بیشتر به جذب افراد شایسته از بین کارکنان فعلی دولت اقدام کند.همچنین راه رسیدن به وضعیت مطلوب را گرچه استخدام مدیرانی که توانایی های گسترده ای در فناوری اطلاعات دارند، یک اقدام اساسی و اصولی محسوب می شود؛ اما آموزش مدیران قدیمی و استفاده از آنهاهم این مزیت را دارد که این افراد می توانند درهزینه ها صرفه جویی کرده و اعتبارات مازاد را برای بهبود کیفیت زیرساخت های تکنولوژیک دولت الکترونیک به کار گیرند.